Puberteit bij honden: de kunst van begeleiden zonder te verliezen

Hormonen en grenzen: het is niet alleen maar ‘niet luisteren’

Je hond zit in een soort identiteitscrisis. Hij wil zelfstandig zijn, maar heeft jou nog hard nodig om de juiste keuzes te leren maken. Wat veel mensen vergeten, is dat het ‘niet luisteren’ in deze periode vaak niet onwil is. De hormonen gieren door het lijf van je hond. Hij is zichzelf opnieuw aan het uitvinden, grenzen aan het verkennen en zijn zelfstandigheid aan het ontdekken. Het luisteren wordt minder, niet omdat hij je negeert, maar omdat zijn brein letterlijk bezig is met andere dingen. Als je in deze fase niet goed begeleidt, kan hij leren dat ‘niet luisteren’ ook een optie is. En dat wil je voorkomen. Dat betekent niet dat je alles maar moet laten gebeuren, maar het vraagt wel om een andere aanpak dan bij een jonge pup. Je moet gedrag kunnen analyseren, begrijpen waar het vandaan komt, en voorkomen dat ongewenste patronen ontstaan.

10 tips, Praktijkvoorbeelden & oefeningen

1. Sleeplijn in het bos: sturing zonder beperking

Situatie: Je hond loopt normaal los in het bos, maar begint ineens wildsporen te volgen en reageert minder op je stem.

Oefening:

• Gebruik een 10 meter lange sleeplijn.
• Laat hem slepen, maar houd hem in de gaten.
• Zodra hij een wildspoor volgt, ga je op de lijn staan. Niet trekken, gewoon blokkeren.
• Wacht tot hij zich omdraait of stopt, en beloon direct als hij weer contact met jou maakt of jouw richting kiest.

Doel: Je hond leert dat jij de veilige basis bent en dat samenwerken loont, zonder dat je zijn nieuwsgierigheid afstraft.

2. Samenwerken tijdens wandelingen: 80% interactie

Situatie: Je hond lijkt jou minder nodig te hebben en gaat zijn eigen gang.

Oefening:

• Neem voertjes of speeltjes mee die hij leuk vindt.
• Tijdens de wandeling bied je regelmatig korte spelletjes aan:
  • Zoekspelletjes met voertjes in boomstronken.
  • Verstop een speeltje en laat hem zoeken.
  • Doe een korte gehoorzaamheidsoefening (zit, blijf, kom) en beloon enthousiast.
• Wissel af met rustmomenten waarin hij mag snuffelen.

Doel: Je versterkt de band en maakt jezelf interessant, zodat hij jou blijft zien als waardevolle partner.

3. Keuzemomenten creëren: laat hem kiezen, maar begeleid

Situatie: Je hond twijfelt tussen jou volgen of een geur achterna gaan.

Oefening:

• Loop met hem in een gebied met veel geuren.
• Geef hem de ruimte om te kiezen, maar observeer goed.
• Als hij kiest voor jou of jouw richting, beloon direct.
• Als hij afwijkt, blokkeer zachtjes met de lijn en wacht op heroriëntatie.

Doel: Hij leert dat eigen keuzes prima zijn, zolang ze binnen de kaders blijven die jij biedt.

4. Impulscontrole oefenen: de puber leert wachten

Situatie: Je hond wil overal naartoe, trekt aan de lijn, reageert op elke prikkel.

Oefening:

• Stop regelmatig tijdens de wandeling.
• Vraag een ‘zit’ of ‘wacht’ en blijf zelf rustig.
• Beloon pas als hij echt kalmeert en contact maakt.
• Herhaal dit bij prikkels zoals joggers, fietsers of andere honden.

Doel: Hij leert dat rust en zelfbeheersing hem iets opleveren, en dat jij de regie hebt.

5. Spel als alternatief voor jagen

Situatie: Je hond begint interesse te tonen in wild en wil achter geuren aan.

Oefening:

• Gebruik een speeltje dat je alleen in het bos gebruikt (bijv. een flostouw of dummy).
• Laat hem dit speeltje zoeken, apporteren of ermee spelen op jouw initiatief.
• Wissel af met korte renmomenten samen, zodat hij zijn energie kwijt kan.

Doel: Je biedt een alternatief voor het jagen, waarbij hij zijn instincten kwijt kan in samenwerking met jou.

6. Omgaan met onverwachte prikkels: leren schakelen via counter conditioneren en desensitisatie

Situatie: Tijdens de wandeling komt er plotseling een mountainbiker of jogger voorbij, en je hond reageert of wil erachteraan.

Oefening:

• Begin op een afstand waarop je hond zich nog rustig voelt als er een prikkel (zoals een fietser of jogger) verschijnt.
• Zodra je de prikkel opmerkt, geef je je hond iets heel lekkers of doe je iets wat hij leuk vindt (bijvoorbeeld een voertje of een kort spelletje).
• Blijf op deze afstand oefenen tot je hond ontspannen blijft bij het zien van de prikkel.
• Bouw de afstand langzaam af, zodat je steeds dichter bij de prikkel kunt komen zonder dat je hond over zijn grens gaat.
• Reageert je hond toch ? Neem weer meer afstand en begin opnieuw.

Doel: Je hond leert dat het verschijnen van onverwachte prikkels iets positiefs betekent (counter conditioneren) en raakt er stap voor stap aan gewend (systematische desensitisatie). Zo wordt zijn reactie steeds rustiger en kiest hij sneller voor contact met jou.

7. Zelfbeheersing bij het passeren van andere honden: stapsgewijs opbouwen

Situatie: Je hond wordt druk of trekt aan de lijn als jullie een andere hond tegenkomen.

Oefening:

• Begin op een ruime afstand van de andere hond, zodat jouw hond nog rustig is.
• Beloon hem direct als hij rustig blijft of naar jou kijkt, in plaats van te fixeren op de andere hond.
• Komt hij te veel in opwinding? Neem meer afstand en oefen opnieuw.
• Bouw de afstand langzaam af, zodat je steeds dichter bij andere honden kunt komen zonder dat je hond overprikkeld raakt.
• Vraag eventueel een eenvoudige oefening (‘zit’, ‘kijk eens’) en beloon als hij zich op jou richt.

Doel: Door systematische desensitisatie leert je hond dat het zien van andere honden geen reden is om druk te worden. Met counter conditioneren koppel je het zien van andere honden aan iets positiefs, waardoor hij steeds vaker kiest voor rust en contact met jou.

Oefening 6 en 7 duren maanden maar is de moeite waard en wat mij betreft begin hier al mee vanaf dat je je hond in huis hebt.

8. Zelfstandig snuffelen met check-ins

Situatie: Je hond is druk bezig met snuffelen en lijkt helemaal op te gaan in zijn eigen wereld.

Oefening:

• Laat hem snuffelen en geef hem de ruimte.
• Observeer of hij tussendoor uit zichzelf even naar jou kijkt, bij je komt staan of contact zoekt.
• Beloon deze spontane check-ins, ook al zijn ze kort.
• Je hoeft niet steeds iets te vragen, juist het initiatief van de hond is hier waardevol.

Doel: Je hond leert dat zelfstandig bezig zijn prima is, maar dat contact met jou altijd iets positiefs oplevert. Zo versterk je de samenwerking zonder zijn zelfstandigheid te onderdrukken.

9. Rustig blijven bij afleiding: zelf kiezen voor jou

Situatie: Je hond ziet een groep spelende honden of hoort een spannend geluid, maar twijfelt wat hij moet doen.

Oefening:

• Geef hem de tijd om te observeren.
• Als hij besluit bij jou te blijven of jouw richting op te komen, beloon dat direct.
• Je hoeft hem niet te roepen, het gaat erom dat hij zelf kiest voor samenwerking.

Doel: Je hond leert dat hij ook in spannende situaties op jou kan vertrouwen en dat zijn eigen keuze om bij jou te blijven altijd beloond wordt. Dit versterkt zijn zelfbeheersing én jullie band.

10. Rustig wachten bij het openen van deuren of poorten

Situatie: Je hond wordt onrustig of wil direct naar buiten schieten zodra je een deur of poort opent.

Oefening:

• Vraag je hond om te gaan zitten of rustig te wachten voordat je de deur of poort opent.
• Open de deur een klein stukje. Blijft je hond rustig? Beloon hem en open de deur verder.
• Probeert hij toch naar buiten te gaan? Sluit de deur weer rustig en begin opnieuw.
• Herhaal dit tot je hond uit zichzelf wacht tot jij aangeeft dat hij naar buiten mag.

Doel: Je hond leert zelfbeheersing en wacht op jouw signaal, ook in situaties die spannend of uitnodigend zijn. Dit versterkt zijn impulscontrole en het vertrouwen in jouw leiding.

Veelvoorkomende fouten in deze fase

In de puberteit zie je vaak dat begeleiders te veel verwachten van hun hond, of juist te weinig sturen. Veelvoorkomende fouten zijn:

• Te snel loslaten van sturing, waardoor de hond leert dat hij zelf mag bepalen wat hij doet.
• Geen beloning geven voor spontaan contact, waardoor de hond minder geneigd is om uit zichzelf samenwerking aan te bieden. Tegelijkertijd kan het in sommige situaties juist versterkend werken om heel af en toe géén beloning te geven, zodat de hond leert dat contact niet altijd voorspelbaar beloond wordt en hij gemotiveerd blijft om initiatief te tonen.
• Te grote stappen in training, waardoor de hond overvraagd wordt en onzekerheid of frustratie ontstaat.
• Negeren van hormonale invloed, terwijl die juist bepalend is voor gedrag en leervermogen in deze fase.

Door deze fouten te vermijden en bewust te begeleiden, geef je je hond de kans om te groeien in zelfstandigheid én samenwerking.

Tot slot

De puberteit is een fase vol groei, verwarring en ontdekking, niet alleen voor de hond, maar ook voor de begeleider. Door bewust te begeleiden, te observeren en op het juiste moment te sturen, geef je je hond de kans om zelfstandigheid te ontwikkelen zonder de samenwerking te verliezen. Juist dát maakt deze periode zo waardevol.

Dank je wel voor het lezen van deze blog. Wil je meer inzichten, praktijkvoorbeelden en verdiepende kynologische kennis? Volg dan mijn blogs en blijf op de hoogte van nieuwe artikelen, cursussen en opleidingsmodules. Samen maken we van elke ontwikkelfase een kans voor groei, voor mens én hond.